Vorige maand
schreven we over de Koegrasdijk, de dijk
die in 1817 werd aangelegd om de polder
Koegras in zijn geheel droog te leggen en
gelijkertijd het Noord-Hollandskanaal te
realiseren.
Deze keer gaan we nog tweehonderd jaar
verder terug naar het jaar 1610, het jaar
waarin de Zanddijk werd aangelegd. De
dijk die in de noordkop van Noordholland
bescherming moest bieden tegen het water
van de Noordzee. Er waren al eerder
pogingen gedaan om een dijk aan te
leggen, maar die hadden tot dan toe niet
voldoende bescherming geboden.
De Zanddijk werd
aangelegd in de tijd, dat Johan van
Oldenbarneveld ��n van de belangrijkste
bestuurders was van de Staten der
Nederlanden. Hij was o.a.
raadspensionaris van Rotterdam en lid van
de Staten Generaal. Ook was hij de
rechter hand van prins Maurits die oorlog
voerde tegen de Spanjaarden. Echter in
1619 werd een machtstrijd tussen Prins
Maurits en Johan van Oldenbarnevelt
beslecht met het uitspreken van het
doodvonnis voor Johan van Oldenbarnevelt.
Hij werd op 12 mei 1619 in Den Haag
onthoofd.
Tijdens
zijn leven was Johan van Oldebarnevelt
naast zijn bestuurlijke beslommeringen
ook voortdurend bezig zijn bezitting uit
te breiden, waarbij hij in meerdere delen
van Nederland grondgebied verwierf. Zo
ook in de Zijpe en de
Wieringewaardpolder. Hij bezat daar
landbouw- grond met een oppervlakte van
93 morgen (rond de 80 hectare). |
Johan van Oldenbarnevelt (1547
-1619) |
|
| Toen
de net bedijkte Wieringerwaardpolder in
het voorjaar van 1610 werd getroffen door
een overstroming tijdens een heftige
storm die het water van de Noordzee hoog
deed opzwepen, werd de noodzaak van het
aanleggen van een dijk ten noord-westen
van de Zijpe, van Calantsoog naar
Huisduinen, ingezien door bestuurders van
West Friesland en de Staten van
Noordholland. Het argument, dat
bescherming tegen de zee vanuit de kop
van Noord Holland zelfs van landsbelang
was, gaf daarbij de doorslag om tot
een definitieve oplossing te komen.
Meerdere
staten en steden in Noord- en Zuidholland
werden benaderd om een bijdrage te
leveren voor de bekostiging van de aanleg
van de dijk, maar niet alle steden wilden
een bijdrage leveren. Toch werd door de
Staten van Holland al snel besloten de
dijk aan te leggen. Hoe de de dijk
naderhand is bekostigd is niet helemaal
duidelijk, maar vanuit Amsterdam zou
zeker een flinke bijdrage zijn geleverd.
Mogelijk had dat te maken met een aantal
grootgrondbezitters van Zijpe en de
Wieringerwaardpolder die in Amsterdam
woonden. Johan van Oldenbarnevelt moet,
bestuurlijk gezien, wel een belangrijke
rol hebben gespeeld bij het besluit voor
de aanleg van de Zanddijk, want toen de
dijk klaar was in juli 1610 werd de
nieuwe zeewering de Dijk van
Oldenbarnevelt genoemd. Na het voltrekken
van zijn doodvonnis in 1619 is de naam al
gauw veranderd, eerst werd dat de Dijk
van't Coegras, maar al in 1670 wordt op
de landkaarten de naam Zanddijk
ingetekend. |
De Zanddijk
werd een kilometer landinwaarts gelegd
vanaf de Noordzeekustlijn. Daarmee werd
ook direkt bescherming geboden tegen twee
inkervingen van de kustlijn. Het
Heersdiep, ter hoogte van de huidige
Middenvliet en het Buysegat ten noorden
van Groote Keeten. De dijk werd aangelegd
als een stuifdijk, waarmee al eerder
succes was geboekt bij de kust van de
Zijpe en bij Huisduinen. De hoogte van
het dijklichaam was 2, 9 meter, de
voetbreedte was 42,5 meter en de top was
3, 2 meter breed. In drie maanden tijd,
van mei tot en met juli, is aanleg van de
dijk uitgevoerd. Voor huisvesting van
werkers aan de Zanddijk werden keten
gebouwd, die hebben geleid tot het
ontstaan van het buurtschap Groote
Keeten.
Gedurende de periode
van 1610 tot heden is veel zand van de
oorspronkelijke kustlijn naar de nieuwe
dijk verstoven, waardoor de huidige
duinen zijn ontstaan en waardoor ook
nagenoeg de oorspronkelijk aangelegde
Zanddijk aan het oog is onttrokken. De
beoogde stuifdijk heeft dus naar
verwachting gefunctioneerd. Alleen bij
Groote Keeten is nog een klein deel
zichtbaar van de aangelegde Zanddijk van
1610. Door de Zanddijk werd Koegras
eigenlijk half ingepolderd. Tweehonderd
jaar later, in 1818, na de aanleg van de
Koegrasdijk waren de zanden van Koegras
geheel afgeschermd van het zeewater en is
de polder Koegras zoals we die nu kennen
gerealiseerd. |
Kaartje van Koegras
rond 1600 met o.a.
de kerven Heersdiep(4) en Buysegat(5)
De streeplijn is de huidige kustlijn |
|
Op
deze kaart van 1670 is de Zand Dijk van
Calantsoog tot Huisduinen ingetekend |
| Het deel van de in 1610 aangelegde
Zanddijk dat nu nog zichtbaar is direkt ten
noorden van Groote Keeten |
| Een wijdse
blik vanaf de Zanddijk op het zuidelijk deel van
de polder Koegras |
De
Zanddijk bij Kaap Zuid met de lichttoren van
Koegras als baken voor de scheepvaart op de
Noordzee |
|
